İlk Türk devletlerinin komşularıile olan ilişkilerinde ekonomik ve askerî unsurlardan hangisi daha etkili olmuştur? Neden?

İlk Türk devletlerinin komşuları ile olan ilişkileri bazen siyasi – askerî mücadelelerle, bazen de dostluk ve kültürel işbirliği içinde geçmiştir. Türk- Çin ilişkilerindeki rekabetin birinci sebebi; Orta Asya ve Uzak Doğu’ya hâkim olma isteği, ikinci sebebi de gerek Çinlilerin gerekse Türklerin birbirlerini ekonomik ve kültürel açıdan tesirleri altına almak istemeleridir. İpek Yolu’nun hakimiyetini ele geçirmek için uzun yıllar mücadele etmişlerdir. Ancak Türkler en güçlü oldukları zamanlarda dahi Çin’e yerleşmeyi tercih etmemiş, Çin’i vergiye bağlayarak ve ihtiyaç duyduğu malzemeleri temin ederek kontrol altında tutmayı tercih etmişlerdir.