Cumhuriyetçilik

Cumhuriyet ve Cumhuriyetçilik Kavramı

Arapça kökenli bir kelime olan cumhur, halk, ahali, topluluk anlamlarına gelmektedir. Bu bakımdan cumhuriyet rejimi halka ait rejim anlamını taşımaktadır. Halkın seçtiği temsilciler vasıtasıyla yönetimde söz sahibi olmasıdır. Egemenliğin millete ait olmasıdır. Millet iradesinin devlet yönetimine hâkim olduğu yönetim şeklidir. Cumhuriyetçilik ise cumhuriyet rejimine bağlı olmak, onu her türlü tehlikeden korumak, yüceltmek ve yükseltmek demektir. Cumhuriyetçilik siyasi rejim olarak Cumhuriyetten hareket eder, Cumhuriyeti savunur.

Demokrasi kavramı ise; toplum içinde ki değişik görüşlerin serbestçe temsil edilmesi ve kişilerin bunlardan dilediği tarafı seçme esasına dayalıdır. Bunun uygulanabileceği en iyi sistem cumhuriyettir.

Bu tanımlardan hareketle, cumhuriyet ile demokrasi her zaman aynı anlamda kullanılamaz. Bir ülkede şeklen cumhuriyet olmasına karşın demokrasi olmayacağı gibi, şeklen monarşi ile yönetilen bir başka ülkede demokratik bir sistem olabilir. Ama ne olursa olsun, cumhuriyete güç katan ve onu işlevsel kılan asıl etken, demokrasi ile birlikte düşünülmesidir.

Cumhuriyet Yönetiminin Özellikleri

• Ulus egemenliğine dayanan Cumhuriyet yönetiminde temel ilke “Seçim”dir. Devleti yöneten bütün idareciler seçimle göreve gelirler.
• Seçimle işbaşına gelen idareciler ömür boyu yönetimde kalması mümkün değildir. Belirli süreler için seçilirler.
• Egemenliğin bir kişi veya zümreye ait değil, toplumun tümüne ait olduğu yönetim sistemidir.
• Seçme ve seçilme hakkı kanunlara göre düzenlenmiş olup, bu şartları taşıyan tüm vatandaşlara bu haklar verilmiştir.
• Cumhuriyet rejiminin ve fikirlerinin, temelinde Osmanlı reformları bulunmakla birlikte Cumhuriyete geçiş, Osmanlı reformlarını aşan bir gelişme olarak değerlendirilmelidir.

Atatürk’e Göre Cumhuriyetçilik  

Atatürk daha gençlik yıllarından itibaren Cumhuriyetin Türk ulusu için en ideal yönetim şekli olduğunu anlamıştır. Atatürk, cumhuriyet yönetimi ile gerçek demokrasiyi amaçlamış, bu rejimin demokrasinin vazgeçilmez şartı olarak kabul etmiştir.

Atatürk’e göre Türk milletinin doğasına ve adetlerine en uygun olan idare, Cumhuriyet idaresidir.  Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir. Cumhuriyet, yüksek ahlaki değer ve niteliklere dayanan bir idaredir. Cumhuriyet fazilettir.

Atatürk’e göre egemenlik ulusun tümüne aittir, kimseye emanet edilemez ve vazgeçilemez. Bir bütündür ve bölünemez. Egemenliği kullanma açısından tüm fertler birbirine eşittir.

Cumhuriyetin Türk Toplumuna Sağladığı Yararlar

• Egemenliğin ulusa ait olması
• Tüm vatandaşların yönetime eşit şekilde katılabilmeleri
• Demokrasinin kurulmasının önündeki engellerin kalkması
• Türk toplumunun çağlaşmasının önündeki engellerin kaldırılması

Cumhuriyet İlkesi ile İlişkili Olan Diğer İlkeler

Milliyetçilik, halkçılık ve laikliktir. Çünkü cumhuriyetçilik toplumun ancak millet bilincine ulaşmasıyla ortaya çıkabilen bir kavramdır. Egemenliğin halkın elinde olması halkçılıkla ilgilidir. Akıl ve bilimin öne çıkarılmasını temel alan laiklik ise cumhuriyeti temel özelliklerinden birisidir.

Cumhuriyet İlkesi ile İlgili Temel Kavramlar

• Ulusal egemenlik
• Seçim
• Ulusal irade
• Seçme ve seçilme hakkı
• Çok partili rejim
• Demokrasi

Cumhuriyet İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılâplar

• Amasya Genelgesi (Düşünce olarak ortaya çıkmıştır.)
• Kongreler (Kararlar)
• Temsil Heyetinin Açılması
• TBMM’nin açılması
• Saltanatın kaldırılması
• Cumhuriyet’in İlanı
• Halifeliğin kaldırılması
• 1921 ve 1924 Anayasalarının kabulü
• Çok partili rejim denemeleri
• Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesi
• Ordunun siyasetten ayrılması
• Seçme yaşının 25’den 18’e düşürülmesi
• İki dereceli seçim sisteminden tek dereceli seçim sistemine geçilmesi

Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların/içeriklerin tüm hakları “tarihyolu.com” aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının/içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya/içeriğe aktif link verilerek kullanılabilir.