10. Sınıf Tarih Dersi 1. Dönem 1.Yazılıya Hazırlık Çalışması

Merhaba arkadaşlar, bu yazımızda sizleri 10. sınıf tarih dersi 1.dönem 1.yazılı sınavına hazırlayacağız. Burada yer alan konular 10. sınıf tarih dersi 1.ünitesi olan Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiye’si olacak. Yıllık plana göre sınavda bu üniteden sorumlu olacağız. Öğretmenleriniz sizi 2. ünite olan Beylikten Devlete Osmanlı’dan sorumlu tuttuklarında aşağıdaki çalışmamıza bakabilirsiniz.

Tarih Dersi sınavlarınıza neden tarihyolu.com üzerinden çalışmalısınız.

• Sorular tarih öğretmenimiz tarafından hazırlanmıştır.
• Herhangi bir yerden kopyala-yapıştır değildir. O yüzden sorular gerçek sınavınıza yakın ve konu dağılımı eşittir.
• Ölçme değerlendirme kriterleri dikkate alınarak hazırlanmıştır.
• Sorular ezber sistemine karşıdır.
• Sorulara verdiğiniz yanıtları, cevap anahtarından kontrol edebilirsiniz.

Türkler Anadolu’ya gelmeden önce Anadolu’nun siyasi ve sosyal durumu nasıldı?

Türkler Anadolu’ya gelmeden önce Anadolu’da çeşitli etnik ve toplumsal gruplar bulunmaktaydı. Anadolu bu dönemde Rum, Süryani, Gürcü, Ermeni gibi değişik etnik ve toplumsal grupların bulunduğu bir coğrafya idi. Bu etnik unsurlar arasında siyasi bir birliktelik bulunmuyor, Bizans İmparatorluğu’na bağlı olarak yaşamaya devam ediyorlardı. Türkler, Anadolu’da tutunabilmek için Rum, Ermeni, Gürcü, Moğol ve Haçlılara karşı büyük mücadeleler verdiler. Bu mücadelelerin sonunda Anadolu Türk yurdu hâline gelmeye başladı.

XI. Yüzyılda Türklerin Horasan’dan Anadolu’ya göç etmelerinin nedenleri nelerdir?

• Maveraünnehir ve Horasan bölgesindeki Karahanlı ve Gazneliler’in Oğuzlar üzerindeki baskılarını artırmaları,
• Karahıtayların Moğolistan havalisine hâkim olmasının ardından Türk kavimlerinin birbirlerini sıkıştırarak mücadele etmeleri,
• Karahıtayların Kıpçaklarla birlikte Oğuzlar’a baskı yapmaları,
• Otlakların azlığı ile birlikte nüfusun artması,
• Oğuzlar için yerleşebilecek yurt aranması.

Malazgirt Muharebesi’nin ardından Anadolu’da kurulan Türk Beyliklerinin isimlerini yazınız.

Danişmentliler, Mengücekliler, Saltuklular, Artuklular ve Çaka Beylikleri kurulmuştur.

Türkmenler’in Anadolu’ya yöneldikleri sırada Bizans’ın durumu ve uygulamış olduğu politikalar nelerdir?

Türkmenler’in Anadolu’ya yöneldikleri sırada Bizans, Anadolu’da siyasi varlığını hâlâ sürdürmekteydi.

Oğuz göçlerinin yapıldığı sırada Bizans’ın;

• Anadolu’daki otoritesi zayıflamış,
• taht kavgaları ve
• iç isyanlar Bizans’ı zor durumda bırakmıştır.

Bizans’ın uyguladığı adaletsiz yönetim anlayışı halkın Türklerin hâkimiyetini kabul etmesini kolaylaştırmıştır. Bizans İmparatorluğu’nda gelirlerin ihtiyaçlar yerine lüks yaşam için harcanması halkın tepkisine neden olmuştur. Bizans idaresi Anadolu halkına karşı hoşgörüsüz davranmıştır. Bizans’ın halka karşı uyguladığı ağır vergiler ve Ortodokslaştırma politikası, Selçukluların Anadolu’ya akınları sırasında Anadolu’daki halkın Selçuklulara karşı mukavemet göstermemelerine neden olmuştur.

Anadolu’da kurulan ilk beyliklerin ortak özellikleri nelerdir?

• Anadolu’nun fethedilmesinde katkıda bulundular.
• Bulundukları bölgelerin savundular. Haçlılara karşı koydular.
• Anadolu’ya Türk eserlerini yapmışlardır.
• Anadolu’da İslam dininin yerleşmesi , yayılmasını ve Türk-İslam medeniyetinin gelişmesini sağladılar.

Anadolu’da kurulan ilk beyliklerin mimari eserlerini yazınız.

Anadoluda Kurulan İlk Türk Beylikleri Önemli Eserleri

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri : Artuklu Eserleri

Anadolu’da ilk köprüleri yaptılar.(1102 – 1409 ) Diyarbakır, Harput, Mardin

• Malabadi Köprüsü

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri : Danişmendli Eserleri

( 1080 – 1178 ) Sivas, Kayseri, Malatya, Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu

• Niksar Ulu Camii
• Kayseri Ulu Camii
• Kayseri Kölük Camii
• Kayseri Melik Danişment Gazi Kümbeti
• Tokat ve Niksar Yağıbasan Medreseleri – Anadolu’daki ilk medrese.
• Emir Gazi Kümbeti

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri : Saltuklu Eserleri

( 1072–1202 ) Erzurum

• Erzurum Kale Camii
• Erzurum Ulu Camii
• Tepsi Minare ( Saat Kulesi )
• Mama Hatun Kervansarayı ve Kümbeti

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri : Mengücekli Eserleri

( 1080 – 1228 ) Erzincan, Kemah, Şebinkarahisar, Divriği

• Divriği Külliyesi (Unesco Dünya Kültürü Mirası içinde)
• Divriği Kale Camii
• Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi – Hat sanatı ile ünlüdür.
• El Cezeri kimdir?

Artuklular Dönemi’nin en tanınmış bilim insanı Ebu’l-İz El Cezeri’dir. Cezeri, sibernetiği keşfederek robotlar yapmıştır. Sadece su ile çalışan ve mekanik parçalardan meydana gelen makineler yaparak günlük hayata geçirmiştir.

Çaka Bey kimdir?

Çaka Bey, İzmir’de bir tersane kurarak kırk gemiyi denizlere indirdi. Böylece ilk Türk deniz filosunu kurmuş oldu. Çaka Bey ilk Türk denizcisi olarak tarih sahnesindeki yerini almıştır.

Süleyman Şah kimdir?

Selçuk Bey’in torunu, Kutalmış’ın oğlu Süleyman Şah (1075-1086) Alparslan döneminde Selçuklu Devleti’nde hizmetlerde bulunmuş, Sultan Melikşah’ın tahta geçmesini takip eden yıllarda Anadolu’daki fetih hareketlerine başlamıştır. Süleyman Şah, Anadolu’daki fetihlerini Marmara Denizi yönüne çevirmiş, İznik’i alarak Türkiye Selçuklu Devleti’nin başşehri yapmıştır. Süleyman Şah, 1075 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir.

Miryokefalon Muharebesi (1176) sonuçları nelerdir?

• Bizans ordusu bir daha eski gücüne kavuşamamıştır.
• İmparator, papalık nezdinde itibarını kaybetmiştir.
• Miryokefalon Muharebesi, Anadolu’nun Türkleşmesi açısından bir dönüm noktasıdır. Bizans’ın Anadolu’yu geri alma ümidi sona ermiştir.
• Anadolu’da hâkimiyet Türklerin eline geçmiştir.
• Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti.
• Bizans bir daha Türklere saldırma cesaretini bulamadı.
• Türkiye Selçuklu Devleti, bu zaferle Türk ve İslam dünyasının önemli bir devleti konumuna yükselmiştir.

I. Alâeddin Keykubat dönemi gelişmelerini yazınız.

• Alâeddin Keykubat, ilk olarak Eyyubilerle bozulmuş olan ilişkileri düzeltmiş, Eyyubi hükümdarı El-Melikül Adil’in kızı ile evlenerek dostluğunu kuvvetlendirmiştir.
• Yaklaşmakta olan Moğol İstilası’na karşı Konya, Sivas ve Kayseri’yi surlarla çevirtmiştir.
• Alaiye’yi (Alanya) fethederek. Alaiye (Alanya)’de bir tersane inşa ettirmiştir. Alanya Türk denizciliğinin önemli yerlerinden biri olmuştur.
• Alaaddin Keykubat, Sinop’ta bulunan donanma ile Kırım’a Suğdak Seferi’ni düzenlemiş, Suğdak şehrini fethederek (1224) Kıpçak beylerini ve Rus Knezliği’ni kendine bağlamıştır.
• Alaaddin Keykubat, Moğol baskısından kaçan Harzemşahlarla 1230’da Erzincan yakınlarında Yassıçemen Muharebesi’ni yapmıştır. Bu savaşta Harzemşahları yenerek topraklarını almış, savaştan sonra kendini bir daha toparlayamayan Harzemşahlar Devleti 1231 tarihinde yıkılmıştır.

 Türkiye Selçuklu Devleti’nde devlet yönetimi hakkında bilgiler:

• Türk devletlerinde olduğu gibi egemenliğin kaynağı dine dayalı idi. Hutbe okutmak,para bastırmak, növbet çaldırmak, tuğra, çetr hâkimiyet alametlerindendir. Halife tarafından menşur, hil’at ve sancak gönderme hükümdarlık yetkisinin verildiğinin göstergesidir.
• Sultan, Divan-ı Mezalim’e başkanlık yaparak adalet işlerini de sağlardı.
• Hükümdarların erkek çocukları vali olarak illere atanırlardı. Melikler bulundukları ili sultan adına yönetirlerdi. Atabeyler, meliklere yardımcı olan görevlilerdir.
• Hükümdarın erkek çocuklarının hepsi Selçuklu tahtına geçme hakkına sahipti.
• Türkiye Selçuklu Devleti’nde hükümet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı yere “Divan-ı Âla” veya “Divan-ı Saltanat” denilmekteydi. Divan, hükümdar adına devletin yönetiminden sorumludur.
• Vezir, sultan adına divana başkanlık etmiştir. Büyük divana bağlıikinci derecede divanlar vardır.
• Türkiye Selçuklu Hükümdarları Keyhüsrev, Keykavus, Keykubat gibi Farsça unvanlar kullanmışlardır.

 Türkiye Selçuklu Devleti’nde Divan-ı Saltanata bağlı alt divanlar hangileridir? Görevleri nedir yazınız?

• Divan-ı Tuğra: İç ve dış yazışmaları sultan adına yapardı. Sultanın tuğrasını resmî belgelerin altına çekmekle görevliydi. Başkanına “Tuğracı” denilmekteydi.
• Divan-ı Arz: Askerî işlerden sorumlu divandır. Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve maaşlarını yapmakla görevli divandır.
• Divan-ı İstifa: Maliyeden sorumlu divandır. Vergileri toplamak, bütçe yapmak görevleri arasındadır.
• Divan-ı İşraf: Devleti idare edenlerin görevlerini kanunlara uygun yapıp yapmadıklarını kontrol eden divandır.
• Divan-ı Pervane: Tapu sicil kayıtlarını tutmak ve istihbarat faaliyetleri yapmakla görevli divandır. Anadolu’ya gelen Türkmenlere toprak dağıtılmasını gerçekleştirmiştir.

Türkiye Selçuklu Devleti’nde orduyu oluşturan unsurlar:

Daimî Kuvvetler: Gulâmlar, İkta Askerleri

Yardımcı Kuvvetler: Ücretli Askerler, Tabi Deniz Kuvvetleri, Türkmen ve Uç kuvvetler, Gönüllüler

Türkiye Selçuklu Devleti’nde sosyal ve ekonomik yaşam:

Türkiye Selçuklu Devleti’nde halk konar-göçer, köylü ve şehirli olmak üzere üç gruptan oluşmaktaydı. Konar-göçerler uç bölgelerde geçimlerini hayvancılıkla sağlayan sınıfı oluşturmaktaydı. Köylüler, tarım ve hayvancılıkla geçimlerini sağlar ve devlete vergi öderlerdi. Şehirde yaşayanlar tüccarlar, esnaf ve zanaatkârlar, devlet görevlileri vb. diğer gruplardan oluşmaktaydı.

Ahilik Teşkilatı hakkında bilgi veriniz.

Selçuklularda ticaretin geliştirilmesinde Ahi Teşkilatı’nın büyük payı bulunmaktadır. Ahi Teşkilatı, 13. yüzyılda Kırşehir’de yaşamış olan “Ahî Evran” tarafından kurulmuş esnaf teşkilatıdır. Ahilikte, usta-çırak ilişkisine büyük önem verilmiştir. Usta, çırak olarakaldığı kişiyi sadece mesleki anlamda değil aynı zamanda ahlaki anlamda da yetiştirmekle mükellefti. Belirli testleri başarıyla geçebilen çırak, ustasının icazetini aldıktan sonra kalfalığa yükselebilirdi. Ahi Teşkilatı’nın, esnaflar arasında birlik ve beraberliği sağlamak, esnafların sorunlarına çözüm üretmek, malın kaliteli üretilmesini sağlamak, her türlü denetim faaliyetlerini yürütmek gibi sorumlulukları vardır.

Haçlı Seferlerinin Sebeplerini yazınız.

Dinî Sebepler

• Hristiyanların kendileri için kutsal kabul ettikleri Kudüs, Urfa ve Antakya’yı Müslümanlardan geri almak istemeleri
• Avrupa’daki Katolik kilisesi ve Kluni tarikatının halkı Müslümanlara karşı kışkırtma politikası takip etmeleri
• Avrupalıların Doğu’nun zenginliklerine ulaşmak istemeleri

Ekonomik Sebepler

• Dönemin papalarının Ortodoks kilisesini egemenlikleri altına almak ve nüfuzlarını artırmak istemeleri

• Bizans’ın Türklerin ilerleyişini durdurmakta başarısız olması ve Avrupa devletlerinden yardım istemesi

Siyasi Sebepler

• Derebeylerin bu seferlerle güçlerini artırma düşüncesi
• Türk akınları karşısında zor durumda kalan Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi
• Avrupalıların Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz’den uzaklaştırmak istemesi

Sosyal Nedenler

• Şövalyelerin macera arzusu
• Bazı kişilerin bu seferlerde başarı kazanarak makam elde etmek istemesi

Haçlı Seferlerinin Sonuçları

Dini Sonuçları

• Avrupa’da kiliseye ve din adamlarına duyulan güven sarsıldı.
• Hrıstiyanlar tarafından kutsal kabul edilen topraklar Müslümanların elinde kaldı.
• Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki ayrılıklar arttı.

Siyasi Sonuçları

• Seferler sırasında binlerce senyör ve şövalyenin ölmesi Avrupa’da feodalitenin (derebeylik) zayıflamasına neden olmuştur.
• Merkezi krallıklar güç kazanmaya başlamıştır.
• Anadolu Selçuklu Devleti’nin bir kısım topraklarını kaybetmesi Türklerin batıya ilerleyişini bir süre durdurmuştur.
• Haçlılarla yapılan mücadeleler daha sonraki dönemde başlayacak Moğol saldırıları karşısında İslam dünyasını güçsüz bıraktı.
• Haçlılara karşı büyük başarılar elde eden Türklerin İslam dünyasındaki saygın ve lider konumu güçlendi.

Ekonomik Sonuçlar

• Doğu- Batı ticareti gelişti, Akdeniz limanları önem kazandı. (Marsilya, Cenova, Venedik)
• Papaların ve kralların seferlere mali destek için İtalyan bankerlere başvurması Avrupa’da bankacılığı geliştirdi.
• Ticaretin gelişmesiyle ticaretle uğraşan “Burjuva” sınıfı önem kazandı ve Avrupa’da hayat standartı yükseldi.
• Seferlerin yolu üzerinde bulunan Anadolu, Suriye, Filistin topraklarında ekonomik kayıplar yaşandı.

Kültürel Sonuçlar

• Avrupalılar pusula, barut, matbaa ve kağıt yapımını İslam dünyasından öğrendiler.
• Avrupalılar İslam kültür ve medeniyetini yakından tanıdılar ve faydalandılar.
• Avrupalılar Türk-İslam mimari tekniklerini (köprü, kemer, kervansaray v.b.) öğrendiler.
• Avrupalılar dokuma, cam ve deri işleme sanatlarında yeni bilgiler edindiler.
• Avrupa kültür hayatı canlandı.

Bazı önemli bilgiler:

• Oğuzlar, İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türkmenler olarak anılmışlardır.
• Türkmen beyliklerinin kurulması Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili olmuştur.
• Türkiye Selçuklu Devleti döneminde Anadolu’daki hâkimiyet kalıcı hâle gelmiştir.
• Türkiye Selçuklu Devleti ile birlikte Anadolu’da kurulan ilk Türk Beylikleri Anadolu coğrafyasını Haçlı, Bizans, Moğol, Ermeni ve Gürcülere karşı savunmuşlardır.
• I. Kılıçarslan 1093 yılında Türkiye Selçuklu Devleti’nin başına geçmiştir. Anadolu’da dağılan Selçuklu birliğini yeniden bir bayrak altında toplamayı başardığı için devletin ikinci kurucusu unvanını almıştır.
• Selçuklularda ilk madeni parayı I. Mesut bastırmıştır. İlk altın para ise II. Kılıçarslan zamanında bastırılmıştır.
• Türkiye Selçuklu Devleti’nde yazışmalar Arapça ile yapılırken edebî eserler Farsça yazılmıştır. Halkın büyük çoğunluğunu Türkler oluşturduğu için bu duruma zamanla tepkiler gelmeye başlamıştır. Âşık Paşa “Garibnâme” adlı eserinde Türkçeye önem verilmesi gerektiği üzerinde durmuştur.

“10. Sınıf Tarih Dersi 1. Dönem 1.Yazılıya Hazırlık Çalışması” isimli yazımız hakkındaki görüşlerinizi yorum kısmından bize yazabilirsiniz. İyi çalışmalar. Diğer sınıflar ve diğer sınavlar için aşağıdaki bağlantıyı tıklayabilirsiniz.

Yeteri kadar çalıştığınızı düşünüyorsanız, sınavlara göz atabilirsiniz.