17. Yüzyıl Islahatları

Islahat Ne Demek? : Zaman içinde bozularak görevini gerektiği şekilde yerine getiremeyen kurumlarda yapılan yeniden düzenleme, değiştirme ve iyileştirme faaliyetleridir.

17.YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

• XVII. yüzyıl ıslahatlarının temel amacı devlet otoritesini yeniden kurmak, iç güvenliği sağlamak, askeri yapıyı düzenlemek ve ekonomik aksaklıklara çözüm üretmektir.
• Ağırlıklı olarak askerlik ve maliye alanında yapılan ıslahatlardır.
• Avrupa örnek alınmamıştır çünkü yöneticiler Osmanlı’yı dünyanın en büyük gücü olarak görmüşlerdir.
• Otoriteyi sağlamak için şiddet uygulanmıştır.
• Halktan kopuktur, yüzeyseldir, devlet politikası olamamış kişilerle sınırlı kalmıştır.

III. MEHMET (1595-1603)

• “Sancağa çıkma” usulünü kaldırarak oğlu I. Ahmet’i sancağa göndermiştir.

Amaç merkezi otoriteyi artırmaktır.

I.AHMET (1603-1617)

• Veraset anlayışını değiştirerek “ekber ve erşed” sistemini uygulamaya koymuştur.
• Merkezi otoriteyi artırmayı ve taht kavgalarını engellemeyi amaçlamıştır.

KUYUCU MURAT PAŞA (1603–1617 )

• I. Ahmet zamanında sadrazamdır. Celali isyanlarını baskı ve şiddetle bastırmış otoriteyi sağlamaya çalışmıştır.

GENÇ OSMAN (2.OSMAN) (1618–1622)

• Saray dışından evlenen ilk Osmanlı padişahadır. Bu tutumuyla saray kadınlarının yönetimdeki etkisine son vermek istemiştir.
• Şeyhülislamın fetva verme dışındaki yetkilerine son vermiştir.
• Başkenti Anadolu’da bir yere taşımayı düşünmüştür.
• Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünmüş ve yeniçeriler tarafından öldürülmüştür.

IV. MURAT (1623–1640) 

Bu dönemde Koçi Bey ve Katip Çelebi’ye raporlar hazırlatılmıştır. Koçi Bey duraklamanın nedenlerini ve düzelmesi gereken noktaları gösteren bir rapor hazırlayıp padişaha sunmuştur. Rapora göre ıslahatlar yapan IV. Murat’ın bu tutumu sorunların kaynağına inmeyi ve köklü çözümler getirmeyi düşündüğünün göstergesidir. IV. Murat döneminde yapılan ıslahatlar şunlardır:

• Saray kadınları ve saray ağalarının devlet işlerine karışması engellenmiştir.
• Yeniçerilerin zorbalarını ortadan kaldırmış, gereğinden fazla olan yeniçeri sayısını azaltmıştır.
• Maliyeyi düzenlemeye çalışmış, tımarları hakkıyla dağıtmaya çalışmıştır.
• Celali isyanlarını baskı ve şiddet yoluyla bastırmıştır.
• İçki ve tütün içilmesini ve gece dışarı çıkmayı yasaklamıştır. Bununla yangınları önlemeyi ve asayişi sağlamayı hedeflemiştir.

TARHUNCU AHMET PAŞA (1652-1653)

• Mehmet zamanında sadrazam olmuştur.
• Lüks tüketimi yasaklayıp saray masraflarını kısarak ilk kez Denk Bütçeyi hazırlamıştır.
• Hazineye borcu olan kişilerden tahsilât yapılmıştır.
• Divan üyeleri ve diğer yöneticilerinden hazineye para aktarmıştır.
• Rüşvet ve iltimasın önüne geçilmeye çalışılmıştır.

Uyarı: Tarhuncu Ahmet Paşa’nın bütçeyi denkleştirmek için yaptığı çalışmalar bazı kesimlerin çıkarını olumsuz etkilemiş ve bu kişiler Tarhuncu Ahmet Paşa’nın idam edilmesine sebep olmuşlardır.

KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA (1656–1661) 

• Köprülü Mehmet Paşa ıslahatları başarıya ulaştırmak için bazı şartlar öne sürerek sadrazamlığı kabul etmiştir. Köprülü’nün şartları şunlardır:

-Saraya sunacağı bütün tekliflerin kabul edilmesi

-Devlet memurlarını atama ve azletmede tam yetkili olması

-İşine kimsenin karışmaması

-Kendisi hakkında şikâyet olursa önce savunmasının yapılması sonra hakkında hüküm verilmesi

Uyarı: Paşa bu şartlarla can güvenliğini sağlamayı, rahatça çalışabileceği bir ortam oluşturmayı ve güvendiği kişileri iş başına getirmeyi amaçlamıştır.

• İstanbul’da görüş ayrılığı içinde olan ulemayı farklı bölgelere tayin ederek tartışmalara son verdi.
• Hatalı gördüğü devlet adamlarını görevden uzaklaştırdı. Devlet kadrolarına işin ehli olan kişileri atadı.
• Erdel Beyi Rakoçi’nin isyanını bastırdı.
• Devletin gelir ve giderlerini dengeleyerek maliyeyi düzenledi.
• Çanakkale Boğazındaki Venedik ablukasını kaldırdı. Venediklilerin eline geçen Bozcaada ve Limni’yi geri aldı.

KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA (1661-1676)

Köprülü Mehmet Paşa’nın oğludur. Mali ve askeri alandaki ıslahatlara ağırlık vermiştir.

• Giderleri kısarak bütçe açığını kapatmaya çalışmıştır.
• Orduyu düzenleyerek, Girit’in fethini tamamlamıştır.
• İstanbul Çemberlitaş’ta bir kütüphane kurdurmuştur.

Uyarı: Bu dönemde Avusturya ve Venedik mağlup edilerek büyük kazançlar sağlayan Vasvar ve Bucaş Antlaşmaları imzalanmıştır. Bu yüzden bu döneme duraklama içinde yükseliş dönemi de denmiştir.

Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların/içeriklerin tüm hakları “tarihyolu.com” aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının/içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya/içeriğe aktif link verilerek kullanılabilir.