Osmanlı Kuruluş Dönemi: Farklı Görüşler

Bu çalışma, kaynaklar ışığında Osmanlı Devleti’nin kuruluş sürecine dair teorileri özetlemektedir.

Osmanlı’nın Kuruluşuna Dair Farklı Görüşler

Osmanlı Beyliği’nin kısa sürede bir “Cihan Devleti”ne dönüşmesi ve kökeni, tarihçiler arasında çeşitli tartışmalara konu olmuştur. Öne çıkan temel görüşler şunlardır:

• Gaza Tezi (Paul Wittek): Wittek’e göre Osmanlı’nın doğuşu ve yükselişindeki temel saik “Gaza” (din uğruna savaş) ideolojisidir. Devletin askeri ve sosyal yapısı tamamen bu ideoloji etrafında şekillenmiştir.
• Aşiret ve Etnik Köken Görüşü (Fuat Köprülü): Köprülü, Wittek’in gaza tezini kabul etmekle birlikte yetersiz bulur. Ona göre kuruluşta tek bir neden yoktur; Anadolu’daki siyasi boşluk, Türkmenlerin savaşçı özellikleri, jeopolitik konum ve diğer Türk beyliklerinin desteği gibi karmaşık faktörler bir aradadır. Ayrıca Osmanlıların Kayı boyuna mensubiyetinin tarihi bir gerçeklik olduğunu savunur.
• Din Değiştirme Tezi (Gibbons): Gibbons, Osmanlıların başlangıçta Müslüman olmadığını, sonradan İslam’ı kabul eden Türkler ile yerli Hristiyan unsurların (Rumlar) karışımından oluşan yeni bir ırk olduğunu iddia eder. Not: Bu görüş, dönemin kaynakları ve modern tarihçiler (Köprülü gibi) tarafından reddedilmiştir.
• Kayı Boyu ve Şecere Tartışmaları: Osmanlıların Oğuzların Kayı boyuna mensup olduğu vurgusu, özellikle II. Murad döneminde (Timur’un üstünlük iddialarına karşı) hanedanın meşruiyetini güçlendirme çabasıyla öne çıkmıştır (Yazıcıoğlu Ali’nin eserleri). Ertuğrul Gazi’nin babasının Süleyman Şah mı yoksa Gündüz Alp mi olduğu tartışmalı olsa da, bulunan sikkeler Gündüz Alp ismini desteklemektedir.
• Kuruluş Tarihi Tartışması (1299 vs 1302): Geleneksel tarih 1299 olsa da tarihçi Halil İnalcık, Osmanlı’nın gerçek bir devlet hüviyeti kazandığı tarihi, Bizans ordusuna karşı kazanılan Koyunhisar (Bafeus) Savaşı (1302) olarak kabul etmektedir.